Już od ponad roku moją ulubioną dziedziną fotografii są sferyczne panoramy 360° x 180°. Nie wiem, dlaczego zacząłem specjalizować się w zdjęciach panoramicznych. Po prostu je lubię 🙂 Przy omawianiu panoram należy koniecznie pamiętać, że są różne rodzaje panoram. Obecnie nawet aplikacje w telefonach pozwalają na połączenie kilku zdjęc razem do kupy. Niektórzy robią także panoramy bez zenitu i nadiru -czyli sam środkowy wycinek panoramy. Jeszcze inne osoby sklejają kilk zdjęć razem, aby w efekcie uzyskać znacznie szerszy kąt widzenie na zdjęciu, jednak ciężko nazywać to panoramami. Ja wykonuję pełne,sferyczne panoramy 360° x 180°. Wbrew pozorom jest to dość wymagająca dziedzina fotografii!
W tym poście opublikuję krok po kroku informacje dotyczące sprzętu i oprogramowania potrzebnego do wygenerowania ładnej panoramy.
Jak w ogóle wyglądają takie panoramy?
Cóż, samo zdjęcie wygląda tak jak poniżej i nie jest tym samym zbyt atrakcyjne:
NIKON D600 (0mm, f/0, 1/inf sec, ISO0)
Jednakże, za pomocą odpowiedniego oprogramowania, możemy taką panoramę umieścić na stronie www. Jedną z ulubionych moich panoram można obejrzeć TUTAJ. Uwaga! Na wyświetlenie się takiej panoramy, w zależności od prędkości łącza, należy poczekać średnio 10…60 sekund.
Strona ze wszystkimi moimi panoramami jest TUTAJ.
Jeśli z jakichś względów jesteś zainteresowany tym, jak wykonuję swoje panoramy, zapraszam do dalszego czytnia.
Artykuł ten podzielę na kilka części:
- sprzęt;
- samo wykonywanie zdjęć panoramicznych;
- oprogramowanie;
- i co dalej z panoramami 🙂
Sprzęt: uchwyt panoramiczny
Sam aparat, obiektyw i wiedza na temat robienia zdjęć oczywiście wpłyną na jakość samego zdjęcia – sklejki. Jednak nawet najlepszym sprzętem nie zrobisz dobrej panoramy bez posiadania odpowiedniego statywu wraz ze specjalnym uchwytem do aparatu. Dlaczego? Rzeczą oczywistą jest, że NIE da się wykonać panoramy za pomocą jednego zdjęcia. Najszersze nawet obiektywy typu rybie oko oferują “tylko” 180° pola widzenia, i to w jednej tylko płaszczyźnie. Ponadto takie obiektywy bardzo zniekształcają obraz. Panoramy w praktyce wykonujemy obracając aparat dookoła osi. I tu jest bardzo ważna sprawa. Przede wszystkim aparat powinien być obracany dookoła osi przebiegającej przez tzw. punkt nodalny obiektywu. Stawiając zwyczajnie aparat na statywie, oś obrotu wypadnie daleko za punktem nodalnym obiektywu, powodując tz. błąd paralaksy. Ponadto im dłuższy fizycznie obiektyw, tym wspomniany błąd paralaksy będzie bardziej odczuwalny!
Błąd paralaksy powoduje problemy ze składaniem zdjęć – patrz obrazek poniżej:
D7000 (14mm, f/7.1, 2.5 sec, ISO100)
Dokładniejszy opis genezy występowania problemu znajdziesz w artykule na mojej stronie TUTAJ.
Punkt nodalny zestawu statyw-aparat-obiektyw zazwyczaj wypada w okolicy przedniej soczewki obiektywu i wokól tego punktu należy obracać aparat. Używa się do tego specjalnych i niestety bardzo drogich uchwytów takich, jak na poniższym zdjęciu:
Uchwyt z powyszego obrazka to koszt około 400 PLN.
Drogie i znacznie lepszej jakości uchwyty kosztują ponad 2000PLN, np. taki jak poniżej:
Powyższe uchwyty mają możliwość regulacji położenia aparatu względem osi obrotu statywu.
Ja osobiście zdecydowałem się na wykonanie uchwytu samemu. Zrobiłem to z kilku względów. Używam bardzo ciężkiego aparatu z gripem, jasnym obiektywem i uchwytem Spider Pro. To wszystko waży i to bardzo dużo. Kolejna sprawa to niebotyczna cena lepszych uchwytów do panoram. Ponadto nie miałem ochoty na regulację takiego uchwytu, bałem się ponadto, że wraz ze wszystkimi dodatkami, punkt nodalny znajdzie się poza możliwościami regulacyjnymi uchwytu. Koniec końców wolałem zrobić taki samemu, specjalnie dopasowany do mojego zestawu. Ponadto brak elementów regulacyjnych pozytywnie wpłynął na sztywność uchwytu, co okazało się kluczową sprawą podczas fotografowania na wietrze. Ponieważ bardzo często panoramy wykonują jako HDR, oznacza to, że każda klatka wykonana jest z trzech różnie naświetlonych zdjęć. Okazało się, że oryginalnie zastosowany uchwyt o grubości aluminum 4mm był zbyt cienki i powodowało ruszanie się aparatu na wietrze, co sprawiało problemy ze składniem poruszonych wzajemnie klatek HDR, lub stanowiło problem przy długich czasach naświetlania. Na szczeście problem udało mi się wyeliminować poprzez zastosowanie uchwytu grubości 10 mm (!!!).
Podsumowując ten paragraf, nie wiem, jak dobre są fabryczne uchwyty. Ani te droższe, ani te tańsze. Ja zleciłem wycięcie swojego w aluminium metodą wodną, kosztowało mnie to 300 PLN. Ponadto kolega z pracy wygiął mi jeden z elementów na kształt litery L i ze swojego sprzętu jestem zadowolony.
Mój uchwyt wygląda tak:
NIKON D7000 (70mm, f/5.6, 1/4 sec, ISO200)
Sprzęt: statyw
W zasadzie statyw do fotografii panoram nie różni się niczym od statywu do tradycyjnej fotografii. Czyli jak zwykle zasada – im drożej, tym lepiej 🙁
Niestety mój statyw w oryginale ma głowicę kulową i nawet najdrobniejszy błąd w idealnie poziomym/pionowym jej ustawieniu powoduje drobne błędy podczas składania zdjęc. W niedalekiej przyszłości planuję wymianę głowicy kulowej na specjalną obrotową do panoram taką, jak na poniższym zdjęciu. Niestety jest to koszt prawie 400PLN.
Sprzęt: aparat i obiektyw
Ja osobiście wykonuję panoramy Nikonem D600 + Nikkor 14-24 2.8. Dlaczego zestaw taki a nie inny? Przede wszystkim pełnoformatowa matryca Nikona D600 pozwala mi na zredukowanie ilości zdjęć potrzebnych do sklejenia jednej panoramy. Jak wiadomo, każdy obiektyw na pełnoklatkowym aparacie będzie widział szerzej. Obiektyw zawsze ustawiam na ogniskowej 14mm. Jak wiadomo, oprogramowanie składające panoramę z poszczególnych klatek musi mieć na zdjęciach wspólne elementy, aby umieć je rozpoznać i połączy razem. Taka właśnie konfiguracja pozwala mi na sensowne wielkości zakładek poszczególnych zdjęc, a jednocześnie nie zmusza mnie do wykonywania ogromnej liczby klatek składowych. Proszę nie zadawać mi pytań w stylu mam obiektyw x, aparat y, jak mam wykonywać zdjęcia? Moja odpowiedz jest NIE WIEM, ja wykonuję trzy poziomy zdjęć po 12 sztuk i to dla mnie działa wyśmienicie. Wiadomo, że im węższy kąt widzenia obiektywu, tym więcej zdjęć będzie trzeba wykonać. Ale za to, dadzą większą rozdzielczość 🙂 Ja jestem szcześliwy ze swoimi 3×12 zdjęciami. Dają mi one panoramy o wielkości 15000 x 7500 pikseli.
Jak wykonywać zdjęcia
W sumie sporo na ten temat napisałem już w powyższym punkcie. Ja wykonuję trzy przejazdy po 12 zdjęć. Z tym, że każde zdjęcie, jeśli robię je w HDR, wykonuję z trzema różnymi ekspozycjami.
Apropos, nie przypominam sobie, aby robił panoramy inaczej, jak z manualnymi ustawieniami ekspozycji. Należy pamiętać także o zablokowaniu ISO na żądanej wartości. Blokada ekspozycji ma na celu uniknięcie sytuacji, gdy przejścia pomiędzy poszczególnymi klatkami będą widoczne z powodu ich różnego naświetlania, aczkolwiek, w teorii oprogramowanie, którego używam zapobiega takim sytuacjom. Ja jednak wolę dmuchać na zimne 🙂 Na samym początku przygody z panoramami blokowałem także AF, ustawiając najpierw ostrość tam, gdzie trzeba. Jednak dość szybko okazało się, że jest to mało skuteczne szczególnie w pomieszczeniach, gdzie np. ściany są w nierównej odległości. Nawet ustawianie przysłony na poziomie f8 nie dawało w pełni ostrego obrazu (a należy pamiętać, że szerokokątny obiektyw i tak ma dużą głębię ostrości!). W chwili obecnej blokuję AF tylko wtedy, gdy nie umie złapać ostrości na jednolitych powierzchniach typu niebo czy biała ściana.
Jak już wszystko uda mi się ustawić, robię 12 HDRów z obiektywem skierowanym w stronę ziemi, później 12 HDRów skierowanych poziomo, i 12 ostatnich skierowanych w niebo.
Kiedyś, fotografując o świcie, postąpiłem odwrotnie. Ponieważ wykonanie zdjęcia panoramicznego zajmuje około 5…10 minut, zdecydowałem się naświetlać najpierw niebo, które jaśniało z każdą sekundą. Ponieważ nie chciałem zmieniać ekspozycji, zdjęcie znacznie ciemniejszej ziemi wykonałem już po około 10 minutach, kiedy była już trochę jaśniejsza. Dzięki temu udało mi się utrzymać bardziej jednolite naświetlanie poszczególnych zdjęć. Wbrew pozorom było to ważne pomimo wykonywania zdjęć w HDR!
Oczywiście zawsze staram się, aby przy słonecznej pogodzie zdjęcia wykonywać jak najszybciej, aby cienie od przesuwającego się słońca nie wyglądal zbyt różnie na poszczególnych klatkach.
Jednym z problemów występujących podczas robienia zdjęć panoramicznych jest punkt przeciwstawny do zenitu – czyli nadir. Jak wiadomo, aparat nie zarejestruje obrazu znajdującego się pod statywem. Statyw i uchwyt po prostu zasłaniają obraz obiektywowi.
Rozwiązanie problemu opisałem w osobnym artykule TUTAJ.
Oprogramowanie
Oj tu będzie naprawdę zabawa i jazda 🙂 Aby wykonać dobrą panoramę, po wykonaniu zdjęć, wywołuję je w Adobe Lightroom.
Później, aby otrzymać HDRy, wykonuje je seryjnie w Machinery HDR. Następnie powstałe HDRy należy skleić w wielką panoramę. Używam do tego darmowego Hugina. Czasami Hugin nie radzi sobie, powodując np. błędy w sklejaniu i wtedy używam płatnego Kolor Autopano. Czasami sytuacja się odwraca, i to co nie wychodzi Autopano, robię bez problemu w Huginie.
Edit: Ostatnio Hugin 2014, w porównaniu do Hugin 2013, został znacznie poprawiony. To, co stanowiło problem w wersji 2013, nie stanowi problemu w wersji 2014. Przykładowe zdjęcia poniżej:
2013:
2014:
Po sklejeniu moja panorama wygląda następująco:
NIKON D600 (0mm, f/0, 1/inf sec, ISO0)
Jak widać, na dole panoramy znajduje się brzydki czarny pas, powstały przez zasłonięcie pola widzenia przez statyw. Osobny artykuł opisujący co dalej, znajduje się TUTAJ. Oj długo i nudno w tym linku po lewej jest, ale nie ma innego wyjścia. Czyli, kolejne oprogramowanie jakie mam w użyciu to Adobe Photoshop i Gimp.
Kiedy już się uporam z zenitami i nadirami, w Photoshop’ie po prostu upiększam według własnego uznania zdjęcie, poprawiając kolory, robiąc retusz itp.
Publikowanie panoram na stronach www
Teraz, to zdjęcie trzeba jakoś wyświetlić na stronie www. Też niestety nie jest to proste zadanie, aczkolwiek nie ma tragedii.
Do generowanie kod HTML używam Pano2VR, aczkolwiek jest sporo innego oprogramowania, także darmowego. Innym, także popularnym softwarem do publikacji panoram na www jest płatny krpano.
Za pomocą Pano2VR generuję zarówno kod HTML5, wraz z mniejszą wersją panoramy na systemu mobilne, jak i plik swf dla komputerów stacjonarnych obsługujących flash’a. Nie będę tu opisywać obsługi Pano2VR, ponieważ producent oprogramowania udostępnia sporo tutoriali na YouTube.
Ponieważ na swojej stronie www używam wordpressa, do wklejania kodu używam wtyczki Panopress, dzięki której poprzez FTP wgrywam ogromne pliki na serwer, a samą panoramę wklejam używając kodu takiego jak tu:
[ p a n o f i l e = “panoramas/2014/2014.03.15/panorama-01/panorama.xml” ]
I co dalej z tymi panoramami???
Ciężko powiedzieć, że w 2014 r panoramy są jakąś szczególną nowością. Jednak na pewno nie każdy, nawet całkiem zaawansowany fotograf będzie je w stanie zrobić. Poświęciłem naprawdę kilka miesięcy swojego fotograficznego życia, aby dopracować ich techniczne wytwarzanie. Co więc dają mi te panoramy? Tak jak sama fotografia, na pewno nie pieniądze. Na życie zarabiam inaczej. Dają mi przede wszystkim satysfakcję.
No ale, jak wiadomo, robienie ich do szuflady byłoby co najmniej dziwne. Publikuję więc je na swojej stronie, męczę nimi użytkowników forumphoto.pl oraz wrzucam w serwis https://www.360cities.net/profile/rozenek. Jako ciekawostkę podam, że w.w. serwis został kupiony przez google i w związku z tym panoramy zaakceptowane jako spełniające pewne techniczne warunki są widoczne w google earth (po włączeniu odpowiedniej warstwy w programie).
Z całą pewnością panoramy są cały czas w miarę nowym sposobem pokazania fotografii.
Mam nadzieję, że powyższy artykuł był ciekawy i pomocny sobom zainteresowanym tworzeniem panoram.
Przydatne linki:
Grupa dyskusyjna Hugin: https://groups.google.com/forum/#!forum/hugin-ptx
360 Cities: https://groups.google.com/forum/#!forum/360cities
Pewnego dnia będę musiał się nauczyć robienia panoram kubikalnych. Kilka informacji znalazłem na TEJ STRONIE: http://www.cartola.org/cartola/index.php?title=Immersive_360x180%C2%B0_panoramic_photography_in_BSD